گروه سیاسی مشرق – دولت یازدهم هم به‌مانند دیگر دولت‌ها با وعده‌ها و گفتمان خاص خود پا به میدان گذاشت. حسن روحانی در انتخابات یازدهم ریاست‌جمهوری قول عمل به موارد زیادی را به‌عنوان وعده و راهکار عملیاتی خود برای ارتقای سطح رفاه مادی و معنوی زندگی ایرانیان داد.

این وعده‌ها از عذرخواهی صریح در برابر اشتباهات تا قانون‌گرایی دولت و قرار دادن منافع در جهت برآورده شدن آرمان‌ها گسترده است. اما یکی از وعده‌های انتخاباتی که هر از چند گاهی فقدان آن حس می‌شود، وعده ارتقای اعتبار پاسپورت ایرانی است. [1]

حسن روحانی در جریان انتخابات سال 92 در رسانه ملی اعلام کرد: «به همه هموطنان قول می‌دهم که افتخارات بزرگان ایرانی که برخی کشورهای همسایه آن را تصاحب کردند برگردانم و احترام پاسپورت ایرانی نیز برگردانده می‌شود.»[2]

اما این قول رئیس‌جمهور نه‌تنها در مقاطع مختلف عملی نشد،‌ بلکه مواضع و عملکرد دولت نشان می‌دهد که ضعف عمده‌ای در این زمینه وجود دارد. در ادامه به برخی از این موارد می‌پردازیم که متأسفانه به‌کرات تکرار شده‌اند.

نماینده‌ای که پشت درهای بسته ماند

حمید ابوطالبی اولین گزینه پیشنهادی دولت یازدهم برای حضور در سازمان ملل بود اما آمریکایی‌ها با بهانه اینکه ابوطالبی یکی از دانشجویان خط امام در تسخیر لانه جاسوسی بوده است،[3] برخلاف قوانین و مقررات بین‌المللی، وی را نپذیرفتند و مقرر شد به دلیل اقدام خلاف قانون دولت آمریکا، دولت جمهوری اسلامی روی موضع خود مبنی بر معرفی ابوطالبی بایستد و نسبت به این موضوع اعتراض کند اما این موضوع هم به وقوع نپیوست و فرد دیگری به‌جای ابوطالبی در صندلی ایران در سازمان ملل تکیه زد.

جالب اینجاست که حمید ابوطالبی به‌عنوان یک‌مهره طرفدار رابطه با آمریکا قرار بود به این کشور به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل اعزام شود اما آمریکایی‌ها بر اساس اینکه وی عزت ملی آنان را پایمال کرده است حاضر به اعطای ویزا به حمید ابوطالبی نشدند. [4]

عملکرد دولت در پذیرش این امر و عدم پافشاری بر مواضع خود نیز انتقاد بسیاری را در پی داشت و بسیاری از کارشناسان امور سیاسی انفعال سیاسی دولت را دلیل این عمل گستاخانه آمریکا و تحقیر دولت یازدهم قلمداد کردند.

حادثه منا و عدم صدور ویزا برای آقای وزیر

وقتی رئیس‌ جمهور با هواپیمای خود وارد فرودگاه جان اف کندی نیویورک شد، فاجعه دلخراش منا با بی‌تدبیری و عدم‌کفایت آل سعود در مدیریت اعمال حج حادث شد.[5] این حادثه تلخ که بعضاً آمار و ارقام مختلفی در مورد کشتگان آن از سوی آل سعود منتشرشده است، توجه بسیاری را به خود جلب کرد. بسیاری از خانواده‌های ایرانی که عزیزانشان مشغول به‌جا آوردن مناسک حج بودند با دلهره و نگرانی شدید این ماجرا را دنبال می‌کردند. تیم دولت نیز که از یک سو در نیویورک حضور داشتند و بخشی دیگر در تهران پیگیر امور بودند با وجود فشار‌های زیاد نتوانست اقدامات قابل توجهی انجام دهند. قرار بر این شد که وزیر ارشاد با توجه به اینکه سازمان حج زیر نظر این وزارتخانه است به این کشور سفر کند و در مورد وقایع به وجود آمده و عملکرد سعودی‌ها از نزدیک در جریان امور قرار گیرد اما سعودی‌ها با این بهانه که علی جنتی سعی در سیاسی‌کار در مورد فاجعه منا دارد از اعطای ویزا به وی خودداری کردند و بعد از مدتی وزیر بهداشت و حسن قشقاوی معاون کنسولی ایران با همین مأموریت به عربستان سعودی رفتند.

این در حالی است که عدم بازگشت روحانی به کشور مورد انتقاد بسیاری از رسانه‌های داخلی قرار گرفت. دولت نیز در این زمینه اعلام کرد که روحانی خود را نیمه کار رها خواهد کرد و به ایران بازخواهد گشت اما رسانه‌ها برنامه دولت را منتشر ساختند که نشان می‌داد که برخلاف ادعاهای دولت روحانی سفر پنج روزه خود را نیمه کار رها نکرده است. [6]در همین زمینه عکسی از ظریف که روبروی امیر کویت زانوزده بود، منتشر که انتقادات دیگری را در مورد عزت ایرانی در پی داشت اما باوجود زانو زدن ظریف مقابل امیر کویت برای پادرمیانی وی در این ماجرا سعودی‌ها به کارشکنی خود در این ماجرا ادامه دادند.[7] روحانی نیز پس از بازگشت به کشور بیان داشت که تیم دولت به این نتیجه رسیده است که در نیویورک بهتر می‌توانسته موضوع منا را پیگیری و رسانه‌ای کند. [8]

این در حالی بود که دولت هنوز به عدم تنش دیپلماتیک و بهره‌برداری از دیپلمات‌های کارکشته خود اعتقاد داشت اما سعودی‌ها همچنان کارشکنی کردند تا رهبر انقلاب نسبت به این موضوع موضع‌گیری کرده و به آل سعود هشدار دادند که کوچک‌ترین بی‌حرمتی به ایرانیان را جمهوری اسلامی برنمی‌تابد.

ویزایی که گم شد

فاجعه منا ابعاد پیچیده فراوانی دارد. یکی از این موارد مفقود شدن یکی از کارشناسان و دیپلمات‌های برجسته ایرانی در این فاجعه است. هنوز از سرنوشت غضنفر رکن‌آبادی سفیر سابق ایران در لبنان اطلاعاتی در دست نیست و برخی از رسانه‌ها وی را امام موسی صدر و متوسلیان جدید نام نهاده‌اند.

این در حالی است که کارشکنی سعودی‌ها در این زمینه نیز محرز است. در پی مفقود شدن رکن‌آبادی در منا، شبکه العربیه متعلق به عربستان سعودی، مدعی شد که چنین فردی اساساً وارد این کشور نشده است. [9]

العربیه دراین‌باره نوشت: بررسی اسامی حجاج ایرانی که وارد عربستان شده‌اند نشان می‌دهد که نام فردی به نام رکن‌آبادی در مبادی ورودی عربستان و در فهرست حجاج امسال ثبت‌نشده است!

جالب اینجاست دو سال پیش نیز دو بمب‌گذار انتحاری از اتباع سعودی یک عملیات تروریستی در برابر سفارت ایران انجام دادند که رکن‌آبادی جان سالم به در برد و احتمال اینکه وی هدف حمله تروریستی در منا قرارگرفته شده نیز بر این اساس وجود دارد.

علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در آخرین اظهارنظرها دراین‌باره بیان داشته است که «‌ رکن‌آبادی را زنده دیده‌اند و اگر دولت عربستان نتواند فرضیه شهادت غضنفررکن آبادی را اثبات کند، فرضیه ربایش سفیر سابق جمهوری اسلامی به‌عنوان فرضیه امنیتی قابل‌پیگیری است.»‌[10] اما هنوز اقدام عاجل و اساسی از دولت در این زمینه صورت نگرفته است.

این درحالی است که رهبر معظم انقلاب نیز اخیرا در جمع مسئولان و دست‌اندرکاران حج بیان داشته اند که حادثه منا نباید فراموش شود و جلوگیری از تکرار حوادث مشابه، وظیفه دستگاه دیپلماسی است.[11]

زندانی کردم معلمان ایرانی در امارات

در اواسط مهرماه سال جاری بود که 9 معلم مرد ایرانی و 13 معلم زن به بهانه نداشتن بطاقه‌العمل (کارت کسب‌وکار) و همچنین مجوز کاری در منطقه العین که زیر نظر ابوظبی است، بازداشت‌شده بودند که البته معلمان زن با قرار کفالت آزاد شدند. اطلاعات به‌دست‌آمده حاکی از آن بود که رفتار بدی با معلمان مرد بازداشت‌شده در امارات صورت گرفت.

در همین رابطه محمدمهدی زاهدی رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، درباره رسیدگی به وضعیت معلمان بازداشت‌شده در امارات، ضمن محکوم کردن این اقدام، اظهار داشته است: رفتار اماراتی‌ها در خصوص معلمان، زننده و توهین‌آمیز بوده است و آن‌ها با دستبند و پابند و به شکلی که در قرون‌وسطی با غل و زنجیر با زندانیان رفتار می‌کردند، با این معلمان رفتار کرده‌اند.

زاهدی تصریح کرد: دولت و وزارت خارجه باید قاطعانه این حرکت زشت، غیر دیپلماتیک و غیرانسانی اماراتی‌ها را پاسخ دهند. [12]

این موضوع البته با پیگیری قشقاوی معاون کنسولی وزارت خارجه کشورمان رفع شد اما توهین اماراتی‌ها که اتباع ایرانی در این کشور شمار زیادی از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند مسئله مهمی است که جزو وعده‌های دولت بوده اما به نظر می‌رسد عدم موضع‌گیری قاطعانه در چنین موارد سبب تشدید چنین رفتارهای در قبال ایرانیان از سوی حکام مرتجع منطقه شده است.

اخراج دانشجویان ایرانی از نروژ

اخراج دانشجویان مقطع دکترا از دانشگاه نروژ یکی دیگر از مواردی بود که درزمینهٔ عزت ایرانی در جهان ‌بین‌الملل اذهان عموم را به خود جلب کرد.

در این رابطه سرویس امنیتی نروژ مدعی شد که نگران آن است که دانشجویان و دانشمندان ایرانی آموزش‌هایی را در این کشور فرابگیرند که از این آموزش‌ها بتوان در تولید سلاح‌های کشتارجمعی استفاده کرد.[13]

موضوع محدودسازی دانشجویان ایرانی در خارج از کشور یکی از مواردی است که کشورهای غربی برای محدود کردن و عقب نگاه‌داشتن ایران از پیشرفت‌های علمی و بین‌المللی از این حربه استفاده می‌کند.

سیاست خارجی دولت در این موارد چندان قاطعانه نبوده است و بعضا شاهد انفعال سیاسی در این زمینه بوده‌ایم و همین مسئله سبب شده است که کشورهای مختلف نسبت به تحقیر و توهین به ایرانیان برای از بین بردن اقتدار جمهوری اسلامی ایران دست به کار شوند. به هر جهت به نظر می‌رسد که این موضوع از دو جهت هم وعده دولت و هم عزت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران که رهبر انقلاب نیز در سه محور عزت، حمکت و مصلحت در این حوزه بدان تاکید داشته‌اند، را زیر سئوال می‌برد که دولت باید در این موارد تجدید نظر جدی کند.